Giúp bệnh nhân tự kỷ hòa nhập cộng đồng | Safe and Sound

Rối loạn phổ tự kỷ một rối loạn bao gồm các biểu hiện lâm sàng đặc trưng như thiếu hụt kỹ năng xã hội, thiếu hụt hay thậm chí không có khả năng giao tiếp và ngôn ngữ. Ngoài các biểu hiện nêu trên, trẻ tự kỷ còn có thể có những biểu hiện lâm sàng khác như co giật, động kinh, các rối loạn chức năng, có vấn đề về tâm lý, tiêu hóa,... Bệnh nhân rối loạn phổ tự kỷ cần được tư vấn và điều trị bởi bác sĩ tâm lý, tại các trung tâm chuyên biệt càng sớm càng tốt.

Vi Nguyễn Duy Minh | Chuyên viên - Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Nguyên nhân rối loạn phổ tự kỷ?

Tỉ lệ xuất hiện rối loạn phổ tự kỷ được ghi nhận khác nhau giữa các quốc gia và các nhóm người. Ở Mỹ, cứ 59 trẻ sinh ra sẽ có một trẻ mắc chứng tự kỷ. Ở châu Á, tự kỷ vẫn chưa được nghiên cứu kỹ và nhiều như ở quần thể người Châu Âu hay Bắc Mỹ và tần suất xuất hiện tự kỷ được báo cáo có sự khác biệt lớn giữa các quần thể. Theo ước tính, tự kỷ chiếm khoảng 1% quần thể. Ở Việt Nam, hiện chưa có số liệu thống kê chính xác tỉ lệ mắc tự kỷ trong cộng đồng là bao nhiêu.

Tỷ lệ mắc rối loạn phổ tự kỷ ở nam và nữ là khác nhau. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ tự kỷ nam nhiều gấp 4 lần trẻ tự kỷ nữ.

Ảnh 1: Nguyên nhân tự kỷ

Về cơ chế di truyền, chứng tự kỷ không theo mô hình di truyền kiểu Menden, tức là di truyền đơn gen hoặc trội hoặc lặn nhận mỗi alen từ bố và mẹ. Nhiều đột biến ở trẻ tự kỷ không tìm thấy ở bố mẹ hay thậm chí là anh em sinh đôi cùng trứng. Không những thế, đột biến có thể được tìm thấy ở nhiều gen chứ không chỉ một gen đơn lẻ. Do vậy, cơ chế của rối loạn phổ tự kỷ là phức tạp và còn chưa được hiểu một cách rõ ràng.

Một số yếu tố được xem là làm tăng nguy cơ trẻ tự kỷ như: tuổi bố, mẹ khi sinh con cao; có các vấn đề tâm lý và thể chất khi mang thai và sinh con (ví dụ như đẻ non, nhẹ, đa thai...). Có một số ý kiến cho rằng tiêm vắc-xin làm tăng khả năng trẻ tự kỷ và mắc các bệnh tâm lý. Tuy nhiên, các nghiên cứu chi tiết với bằng chứng khoa học đã chỉ ra rằng đây là thông tin không chính xác. Vắc-xin không gây ra rối loạn phổ tự kỷ và không làm tăng khả năng trẻ tự kỷ cũng như ảnh hưởng tâm lý.

2. Giúp bệnh nhân tự kỷ hòa nhập cộng đồng

Đối với người lớn, tình trạng bệnh nhẹ không ảnh hưởng nhiều tới khả năng làm việc. Bên cạnh điều trị chuyên sâu cùng bác sĩ tâm lý và các liệu pháp tâm lý, người thân cần dành thời gian gần gũi và tìm ra thế mạnh của người bệnh tự kỷ, tạo điều kiện cho họ làm việc. Làm việc giúp bệnh nhân tự kỷ tăng khả năng tư duy và vận động, đồng thời cho họ cơ hội được tham gia vào cộng đồng, tăng khả năng hòa nhập.

Trong cuộc sống hàng ngày, người bệnh tự kỷ cần được quan tâm và lắng nghe. Người thân nên tạo điều kiện cho họ được tham gia vào các hoạt động cộng đồng (thể dục thể thao, đi dạo, các hoạt động giải trí nghệ thuật) nếu điều kiện của họ cho phép. Cần hạn chế để người tự kỷ dành quá nhiều thời gian trước màn hình điện tử hoặc thu mình một chỗ.

Ảnh 2: Cần hạn chế để người tự kỷ thu mình một chỗ

Đặc biệt, người bệnh tự kỷ có xu hướng sở hữu một tài năng/năng khiếu đặc biệt. Bố mẹ cần dành thời gian quan tâm và để ý phát hiện nếu trẻ có thiên hướng nghệ thuật hoặc năng khiếu đặc biệt. Các hoạt động nên khuyến khích trẻ tham gia bao gồm: nghệ thuật (âm nhạc, hội họa...), toán học, tin học...